Dinsdag 27 november sprak drs. Erik Schoonhoven belangstellenden toe over het onderwerp ‘Koninklijke juwelen: hun ontwerpers, hun juweliers en diamantairs en hun dragers.’

Een kroon is een symbool van de vorst als plaatsvervanger van Christus op aarde, omdat de vorst vrede en recht moet garanderen voor zijn onderdanen: de vorst moet het aardse Paradijs nastreven terwijl Christus naar het hemelse Paradijs leidt. Deze filosofie ontwikkelde zich in de Middeleeuwen in Europa, en het is een van de redenen waarom kronen zijn uitgerust met diamanten. Diamant – door de hardheid een bijna onoverwinnelijk materiaal – was in die periode het symbool van Christus, die de natuurkrachten overwon door uit de dood op te staan.

Er was ook een praktische reden voor de associatie van koningen met diamant, want niet alleen drukte het grote rijkdom uit, het betekende ook kapitaal dat makkelijk mee te nemen was, en makkelijk om te zetten in geld, zodat soldaten konden worden ingehuurd wanneer het politiek tegenzat en de eigen positie werd bedreigd of moest worden heroverd. Had de vorst gewonnen, dan werden verpande diamanten en kroonjuwelen weer teruggekocht.

Twee van de bekendste diamanten ter wereld, die in de Tower of London te zien zijn, en hebben allebei een sterke Amsterdamse connectie. In de Imperial State Crown, de bekendste, is voorop de Star of  Africa II te zien, met 317 karaat (5 karaat is 1 gram) de op een na grootste steen die in 1908 uit de meer dan 3000 karaat wegende Cullinan werd geslepen door Royal Asscher Diamonds in Amsterdam.

In de kroon van de koningin-moeder zit de Koh-I-Noor, die uit India geroofd is en aan koningin Victoria werd gegeven. Medewerkers van de Amsterdamse diamantslijperij M.E. Coster hebben in 1852 in Londen in een speciaal gebouwde slijperij de steen herslepen van het typische Indiase slijpsel naar een briljant van 105 karaat. Door de lastige vorm van de steen en het beperkt houden van gewichtsverlies, was men niet echt tevreden over het eindresultaat, dat weinig diepte heeft, maar Coster kreeg de opdracht omdat het op dat moment de prominentste diamantair in Europa was. Met het herslijpen van de Koh-I-Noor, dat door kranten in de hele wereld werd gevolgd, werd de Amsterdamse diamantsector wereldberoemd. De dames verdrongen zich in 1861 rond de Koh-I-Noor in het Nederlands paviljoen op de internationale tentoonstelling te Londen.

Tijdens het laatste staatsbezoek van Willem-Alexander en Maxima aan het Verenigd Koninkrijk, droeg onze koningin voor het eerst in jaren het complete diadeem met de Huisdiamanten, inclusief het centraal geplaatste exemplaar dat de Stuart-diamant genoemd wordt. Deze, door zijn zeegroene kleur, zijn gewicht van 40 karaat en zijn geschiedenis, zeer waardevolle diamant, is door Koning-stadhouder Willem III in 1690 privé gekocht. Stadhouder Frederik Hendrik kocht de eerste diamanten uit deze set aan. De parure bestaat uit een diadeem, een strikbroche en een wat protserig ogend collier en wordt op deze foto gedragen door Juliana.

In de keuze voor juwelen wordt altijd gekeken naar de relatie met het bezoekende land of het gastland. Vandaar dat de Stuart-diamant pas na 46 jaar weer is gedragen bij een staatsbezoek aan het Verenigd Koninkrijk, wat de band aangeeft tussen het Britse koningshuis (voorheen Stuart, nu Windsor) en het Nederlands Koningshuis (Oranje-Nassau). Hetzelfde diadeem zónder de Stuart diamant droeg Maxima in 2018 tijdens een staatsbezoek aan Luxemburg. Daarmee werden de zeer nauwe banden tussen het Huis Oranje-Nassau en het Huis Nassau (Luxemburg) extra accent gegeven. Het collier uit deze set werd in 2017 voor het eerst na de Juliana-periode gedragen tijdens het staatsbezoek aan Argentinië, waarmee Maxima het belang van het bezoek van de president van haar vaderland aangaf.

Een voorbeeld van een sieraad dat door de verzelfstandiging van Indonesië aan de huidige tijd is aangepast, is de armband die door diamantair Asscher met 1700 diamanten tot een geheel is ontworpen als huwelijkscadeau van Nederlands-Indië voor prinses Juliana (1937). De vleugels van de Garuda’s, nationaal symbool, met daarboven de Nederlandse kroon, wijzen duidelijk op de koloniale overheersing van toen. Na het overlijden van koningin Juliana, die zeer gehecht was aan de armband, is deze uiteen gehaald. Nu zijn het onder meer 2 afzonderlijke, kleinere armbanden, een ring en een broche die nog vaak worden gedragen.

Een andere juwelenset met een koloniale uitstraling heeft het ook moeten afleggen tegen de tijd. Koningin Wilhelmina kreeg deze set ter gelegenheid van haar huwelijk in 1901 van het Nederlandse volk.

Ons land was toen de 4^e koloniale macht, en het diadeem heeft een keizerlijke uitstraling, zo hoog. De diamanten en saffieren zijn van uitzonderlijk hoge kwaliteit, maar alleen de armbanden bestaan nog. Na Wilhelmina’s dood zijn het diadeem en later het collier uit elkaar gehaald om andere juwelen van te maken. Beatrix droeg de armbanden tijdens de inhuldiging van Willem-Alexander.

De oorbellen van Maxima op de onderstaande foto zijn ook gemaakt van het gesloopte saffieren diadeem van Wilhelmina. Maar het pronkstuk op deze foto is het diadeem met saffieren dat in 1881 door een Nederlands juwelier werd geleverd naar een ontwerp uit 1867 van Osacr Massin, de grand joaillier van de 19^e eeuw, naar wie Schoonhoven veel onderzoek doet.

Deze bescheiden ontwerper en maker van juwelen combineerde een uitzonderlijk talent voor ontwerp met uitzonderlijke vaardigheden in het maken van juwelen, met een sterk oog voor innovatief materiaalgebruik. Beroemde ontwerpers als Paulding Farnham van Tiffany’s en René Lalique kopieerden zijn werk. Erik Schoonhoven besprak in vertrouwen een aantal noviteiten uit het brein en uit de handen van Massin. Schoonhoven hoopt te promoveren op zijn leven en zijn werk. Daarnaast houdt hij zich intensief bezig met de geschiedenis van Amsterdam als diamantstad.

Wij kijken met belangstelling uit naar deze publicaties waar Erik zijn tanden in gaat zetten om een diepgaand en gevarieerd beeld te geven van deze specialistische tak van sport.