Verslag lezing Deventer 1250 met Peter Bos en Henk Slechte

“Deventer 1250 jaar” , verleden en toekomst.

Dinsdag 9 januari 2018 tussen 10 en 11 uur werden de toehoorders van ‘Cultuur In Zicht’ bijgepraat over een fotoproject dat organisator Peter Bos met zijn bedrijf ‘Houdbaar’ tot een boekwerk gaat samenstellen van met ruim 4000 recente foto’s van Deventer zonder tekst op 1250 pagina’s: een aantal dat gelijk is aan de leeftijd van onze stad. Wij als inwoners worden opgeroepen hieraan invulling te geven. Gebruik daarvoor de website www.deventer1250.nl en klik vervolgens in de bovenste balk op de button ‘jubileumboek’. Dan komt u in het programma om de foto’s in te sturen.

Het bureau dat gevestigd is in het Havenkwartier, heeft een grote verscheidenheid aan opdrachten die op een creatieve wijze worden ontwikkeld. Naast werk voor de overheid, stelt ‘Houdbaar’ ook ieder jaar het boek samen voor de winnaar van de Kunst- en Techniekprijs van Witteveen. Zo zijn er vorig jaar 160 foto’s van modeontwerpster Iris van Herpen in een origineel gevormd softcover boekwerk opgenomen. Prachtige foto’s van Morgan O’Donovan werden in een kartonnen omslag met blauw bindgaren samengevoegd.

Het nieuwe logo van de gefuseerde voormalige Leeuwenkuil met bureau Kunstcircuit  tot Stichting Kunstcircuit Deventer is ook van hun hand. De mooi ontworpen hoofdletter ‘K’ oogt bijna driedimensionaal impressie. Van de firma Campspace – die bijzondere kampeerplekken uitzet (bijv op het dakterras van een wolkenkrabber) –  kwam de opdracht om voor die ‘speciale’ kampeerplekken een specifieke geur te ontwikkelen. Dat werd het product Remember met ‘de geur van een regenbui na een warme zomerse dag’ opgehangen aan band van campingstof en verpakt in een tasje van tentzeil. Alles bij elkaar weer in een doosje met een bijgeleverde op maat gemaakte tentharing.

Voor de kaft van een boek over metaal werd een uitsparing gemaakt waarin een zwakke bolling van ruw aanvoelend metaal werd gevoegd. Je ‘voelt’ waar het boek over gaat. Peter gaf ons een mooi kijkje achter de schermen van dit Deventer bedrijf. Extra dank voor hem omdat hij op korte termijn ons probleem van de verhindering van de oorspronkelijke spreker zo vakkundig heeft opgelost.

 

Het tweede deel van de ochtend werd de geschiedenis van Deventer aan de hand van een rode draad weergegeven door Henk Slechte.

Onze voormalige directeur van Museum de Waag is nu conservator van het Dordrechts Museum. Hij bereidt op dit moment een tentoonstelling voor over schilderijen / kunstvoorwerpen met vissen. Ook heeft hij afgelopen jaar een gedeeld hoofdredacteurschap uitgeoefend voor het mooi geïllustreerde boek “De Reformatie” (Walburgpers) waarvoor hij zelf ook twee hoofdstukken heeft geschreven. Voor de tentoonstelling ‘Boek’ die eind 2018 in de Waag zal starten, heeft Henk ook zijn deelname toegezegd. Een druk man die voor zijn vertrouwde Deventer altijd een plekje vrijmaakt.

Deventer, dat na het platbranden door de Noormannen als eerste stad van de Nederlanden een aarden wal als verdediging voor de bewoners optrok, werd in deze heftige tijd een ‘reservestad’ voor de bisschop van Utrecht. Dat leverde voor de bewoners handel, uitwisseling van kennis en met de oprichting van de Kapittelschool ook onderwijs op. We kennen Deventer als koekstad, drukkersstad, Hanzestad, jaarmarktstad, boekenstad, onderwijsstad etc.

In de ogen van de spreker gaat de typering voor de stad uit naar “jaarmarktstad” en niet Hanzestad. Daarin was Deventer niet erg actief wat de handel op de Oostzee betrof en dus ook niet kwistig met het bijdragen van gelden om zeeroverij daar te bestrijden. Het Deventer belang lag meer in de Noordzee door de stokvishandel op Bergen in. Daaraan hebben wij immers het huis van Herbert Dapper (‘De Drie Haringen’) te danken. Huis ‘De Drie Haringen’ aan de Brink.

Om de handelsroutes voor de gang naar de 5 jaarmarkten te beschermen werden soldaten ingezet; daaraan werd wél geld uitgegeven. En niet voor niets. Deze investering leverde immers wekenlang een veilig verblijf op in de stad voor de vele handelaren. Ook de uitwisseling van kennis en het ontwikkelen van nieuwe indeeën waren belangrijke effecten van deze jaarmarkten. Langzaam maar zeker verschoof de handel vanuit het land naar plaatsen aan zee zoals Amsterdam en Antwerpen.

Deventer bleef echter wel tot de broeiplaatsen behoren wat onderwijs en geestelijke ontwikkeling betreft. Deze rode draad zet zich vanaf de oprichting van de Kapittelschool via de Latijnse school met o.a. Desiderius Erasmus en de enige Nederlandse Paus (Adrianus VI) als leerlingen, het Atheneum Illustere (helaas zonder promotierecht waardoor vervolgstudies elders werden gevolgd) door tot vandaag toe met o.a. de aanwezigheid van Saxion. Parallel aan dat onderwijs zien we nieuwe ontwikkelingen ontstaan op het gebied van godsdienst. De Moderne Devotie ageert tegen het bewind uit Rome, later gevolgd door de Reformatie en de Contrareformatie.  Dit niet-standvastige beleid op het gebied van godsdienst, wierp een economische rem op. Voor Deventer was zijn economische gouden eeuw voorbij, terwijl die van Holland nog moest beginnen. De vesting zorgde ervoor dat uitbreiding van de stad onmogelijk was. Dit werd letterlijk en figuurlijk een strop voor Deventer nadat in 1591 definitief voor de kant van de Republiek en het Protestantisme werd gekozen. De functie van het Bisdom Deventer dat vanaf 1559 had bestaan, werd verleden tijd.

Ambachten met het ontwikkelen van laken, bronzen voorwerpen, goud en zilver waren van betekenis voor enige economische opleving in de tweede helft van de 17de eeuw. Deventer had voor de handel de blik altijd op het oosten gericht, maar door de ontdekking van andere werelddelen en de oprichting van de VOC en de WIC werd zuinigjes naar het westen gekeken om een graantje mee te kunnen pikken.

De versterkte nijverheid werd opnieuw doorkruist door een tegenbeweging. Deventer steunde in het rampjaar 1672 immers de bisschoppen van Keulen en Münster en toonde zich daarmee anti-royalistisch en werd weer twee jaar katholiek. Bijna 100 jaar later, in 1787, zou het stadsbestuur opnieuw voor een anti-royalistische houding kiezen. In die tijd werd aansluiting gezocht bij de industriële revolutie en het inzetten van de stoommachine in het arbeidsproces. Voor zijn IJzergieterij in de Raambuurt schafte  Hendrik Lindeman als eerste zo’n machine aan.

Door de industrialisatie werd ruimtegebrek binnen de vesting nog nijpender. Grondstoffen en kant-en-klare producten moesten immers worden aan- en afgevoerd. Het duurde nog tot 1874 voor de vestingwet van tafel was. Daarna mocht de stad eindelijk buiten de muren uitbreiden. Het gemeentebestuur van Deventer had inmiddels de oprichting van Ankersmit buiten de vesting gedoogd en was daarin dus progressief.

Dit, in de 19de eeuw getoonde liberalisme, maakte in de 20ste eeuw plaats voor stevige arbeidsorganisaties en het socialisme. Hogere lonen en betere arbeidsomstandigheden werden nieuwe begrippen. De oprichting van ‘Help U Zelve’ (met op zijn hoogtepunt 1500 leden) door de latere wethouder Kelderman is daar een voorbeeld van. In 1909 vond in Deventer binnen de Sociaal Democratische Arbeiders Partij de afsplitsing plaats van de Communistische Partij. Deventer werd daardoor ook wel ‘Moskou aan de IJssel’ genoemd.

De spreker overtuigde met zijn stem, kennis en presentatie. Een enthousiast vuur dat vlam vatte op de toehoorders.

Geen reactie's

Sorry, het is niet mogelijk om te reageren.